Dla kobiet żyjących w stabilnych, trwałych związkach stosowanie wkładki wewnątrzmacicznej jest bardzo atrakcyjną formą antykoncepcji. Dotyczy to zwłaszcza tych kobiet, które nie powinny przyjmować zawierających estrogeny hormonalnych środków antykoncepcyjnych (np. z powodu palenia papierosów albo nadciśnienia) oraz matek karmiących piersią. Do innych zalet kształtki wewnątrzmacicznej należy także zaliczyć niski koszt jej stosowania, nikłe wydatki związane z jej użytkowaniem oraz odwracalność działania tej metody. Jedną wkładkę stosuje się przez kilka lat.

Istnieje wiele typów wkładek wewnątrzmacicznych. Niektóre z nich zawierają substancje nieczynne hormonalnie jak na przykład powszechnie stosowana miedź, która zmieniając środowisko w jakie wnikają plemniki, uniemożliwia ich dalsze przemieszczanie się w kierunku komórki jajowej. Inne uwalniają żeński hormon płciowe (gestagen) wpływając na : skład śluzu szyjkowego, wzrost endometrium i czynność jajników. Wskaźnik Pearla dla wkładki zawierającej miedź wynosi około 1,25; skuteczność tej metody jest podobna do pigułki antykoncepcyjnej.

Założenie kształtki jest nieskomplikowanym zabiegiem, który może zostać z łatwością przeprowadzony przez lekarzy, a w krajach anglosaskich także położne zaznajomione z zasadami wykonywania podstawowych procedur w ginekologii. Niezbędna jest jednak znajomość prawidłowej techniki oraz posiadanie odpowiednich narzędzi. Zwykle założenia wkładki dokonuje się podczas miesiączki ze względu na rozpulchnienie i rozwarcie szyjki macicy, jakie naturalnie występuje w tym okresie, ale w zasadzie nie ma przeciwwskazań do dokonywania tego w innym terminie. Znane są doniesienia o umieszczaniu wkładki w macicy nawet podczas wykonywania cięcia cesarskiego i po poronieniu.

Wkładki nie mogą być jednak stosowane przez wszystkie życzące sobie tego pacjentki. Korzystanie z nich obarczone jest ryzykiem wystąpienia objawów niepożądanych, z których najczęstsze to obfite krwawienia oraz bolesne miesiączkowanie. Odsetek kobiet, które rezygnują ze stosowania kształtki z tych właśnie powodów w ciągu pierwszych 5 lat szacuje się na prawie 20% w przypadku wkładki zawierającej miedź; ilość ta jest nieznacznie mniejsza w przypadku kobiet korzystających z wkładek uwalniających gestagen. Ponadto kobiety stosujące tę metodę antykoncepcji nieznacznie częściej zapadają na zapalenie miednicy mniejszej. Podejrzewa się, że może to mieć związek z zakażeniem podczas niedostatecznie starannego zakładania wkładki, albo z ułatwieniem rozwoju chorób zakaźnych nabywanych podczas późniejszych kontaktów seksualnych stąd zalecenie stosowania wkładek u kobiet żyjących w stabilnych związkach. Inne niekorzystne zjawisko stanowi wysunięcie się wkładki, co w pierwszym roku stosowania dotyczy 2 % pacjentek.

Rzadko występującym (1/350-1/2500 kobiet stosujących wkładkę) powikłaniem jest perforacja macicy i przemieszczenie się wkładki do jamy brzusznej. W przypadkach wątpliwości diagnostycznych dotyczących bólu w miednicy mniejszej u kobiety noszącej kształtkę, zwłaszcza przy niejasnym obrazie USG, należy wykonać przeglądowe zdjęcie rentgenowskie. W piśmiennictwie światowym istnieją doniesienia o wkładce swobodnie przemieszczającej się w jamie otrzewnej, jak również o kształtkach przedostających się do esicy bądź przyrastających do wewnętrznej strony przedniej ściany brzucha.

Dużo uwagi poświęcono kwestii dopuszczalności stosowania kształtek u kobiet, które nie rodziły. Zgodnie z wytycznymi Światowej Organizacji Zdrowia oraz zaleceń np. American College of Obstetrician and Gynecologists korzystanie z kształtek przez młode (poniżej 20 r.ż), nierodzące dotychczas kobiety jest w pełni dopuszczalne. Rozbieżne opinie na ten temat wynikały głównie z obawy o zwiększenie ryzyka niepłodności w tej grupie pacjentek jak również z przekonania o większym nasileniu objawów niepożądanych u nieródek i większym ryzyku przemieszczenia się bądź wypadnięcia wkładek, przeznaczonych głównie dla kobiet posiadających już dzieci. Uzyskiwane w toku badań dane potwierdzają, że stosowanie wkładek wewnątrzmacicznych u nieródek jest bezpieczne oraz nie grozi wystąpieniem niepłodności, ale problem ten wymaga dalszych analiz. Na świecie dostępne są już mniejsze kształtki, przeznaczone specjalnie dla nieródek.

Obecnie za główne przeciwwskazania do korzystania z kształtek wewnątrzmacicznych uznaje się trwające bądź przebyte w niedalekiej przeszłości zapalenie miednicy mniejszej, krwawienia z pochwy o niewyjaśnionej etiologii, wady anatomiczne macicy , podejrzenie ciąży. Zaleca się szczególną rozwagę w podejmowaniu decyzji o stosowaniu kształtek u kobiet o dużym ryzyku zachorowania na choroby przenoszone drogą płciową. Dotyczy to zwłaszcza kobiet, które w wywiadzie podają ciążę ektopową lub przebyte zapalenie miednicy mniejszej.

Jak wspomniano, stosowanie wkładki wewnątrzmacicznej jest bardzo efektywną metodą zapobiegania niepożądanej ciąży. Niepowodzenia zdarzają się rzadko i związane są z niewłaściwą kwalifikacją pacjentek i przemieszczeniem się wkładki w kierunku szyjki macicy. Ponieważ do przemieszczenia dochodzi najczęściej w pierwszym roku stosowania metody oraz u młodych kobiet, te grupy pacjentek powinny być szczególnie dokładnie monitorowane. Niższy wskaźnik niepowodzeń związany jest ze stosowaniem wkładki zawierającej lewonorgestrel. W przypadku ewentualnej ciąży zaleca się usunięcie wkładki w pierwszym trymestrze jej trwania, gdyż pozostawanie kształtki w macicy znacznie ryzyko poronienia bądź porodu przedwczesnego.